Doğu lehçesini kullanan Kiliseler;
Doğu Asur Kilisesi
Doğu Asur Kilisesi (Asurca: ܥܕܬܐ ܕܡܕܢܚܐ ܕܐܬܘܖ̈ܝܐ ʻEta d-Madınğa d-Aturaye), resmi olarak Kutsal Havarisel Katolik Doğu Asur Kilisesi (Asurca: ܥܕܬܐ ܩܕܝܫܬܐ ܘܫܠܝܚܝܬܐ ܩܬܘܠܝܩܝ ܕܡܕܢܚܐ ܕܐܬܘܖ̈ܝܐ, ʻEta Qaddişta w-Şliğayta Qatoliqi d-Madınğa d-Aturaye), tarihsel olarak Asur, Beyt Nahrin (Mezopotamya) merkezlidir. Doğu Kilisesi - tarihi Seleucia-Ctesiphon Patrikliği kiliselerinden bir tanesidir. Günümüz Asur Doğu Kilisesi gerek Ortodoks, Doğu Ortodoks veya Katolik olsun diğer kiliselerle komünyon içinde değildir.
5. yüzyılda Süryanice konuşan Hristiyanlar İsa'nın doğası nedeniyle düştükleri anlaşmazlık sonrası ikiye bölününce Batı ve Doğu Süryanileri olmak üzere ikiye ayrıldılar. Bu gruplardan biri batı süryanileri olarak bilinen monofizit inançlı yakubiler iken, diğer grup doğu Süryanileri olarak bilinen, diofizit inanca sahip Asuriler'dir. Teolojik olarak Nasturizim öğretisi ile ilişkilendirilmekte olan Asuriler ayrıca Nasturi Kilisesi olarak‘ta bilinmektedir.
Önemi
Syrolog Sebastian Brock verdiği bir röportajında[1] Hristiyanlığın Latin Batı ve Yunan Doğu dışında Asuri Oryantal olarak üçüncü bir ayağı olduğunu ifade eder. Ona göre Asuri Oryantal kiliselerin diğer kiliseler yanında araştırılmamasının nedenleri 3 temel madde ile özetlenebilmektedir. Bunlardan birincisi kilise tarihi yazımının başlangıcı olarak kabul edilebilecek Eusebius'un Kilise Tarihi adlı eseri ve Eusebius'un bu eserde seçtiği anlatım perspektifidir. Eusebius bu eserinde daha ziyade Roma İmparatorluğu içinde kalan kiliselere konsantre olmuş, eserin yazıldığı tarihlerde Roma İmparatorluğu dışında var olan kiliselerİ kitabına dahil etmemişti. Eusebius'un tarih yazımı daha sonraki dönem kilise tarihçileri içinde etkileyici oldu ve kilise tarihini ele alan yaklaşımlar daha çok avrupamerkezci bir tutum sergilediler. Oysa Avrupa'ya doğru ilerleyen Latin Batı ve Yunan Slav hristiyanlığının dışında Hindistan ve Çin sınırlarına kadar yayılmış Asuri Oryantal bir gelenek vardı. Sebastian Brock'un sıraladığı Asuri Oryantal geleneğinin bilinmemesinin bir diğer önemli nedeni ise konsil sonuçlarıdır. Özellikle Kadıköy'de 451 yılında yapılan konsil ardından monofizit batı süryanileri ile nasturi doğu süryani kiliseleri ayrılıkçı ve heretik olarak değerlendirilmişler, bu nedenden dolayı Avrupa tarih yazımında bu kiliseler marjinalize edilmişlerdir. Son olarak Asuri/Süryani geleneğin Avrupa'da gerektiği önemi bulamamasının bir diğer nedeni Latince ve Yunanca gibi dillerin yanında Süryanice ve lehçelerinin ancak üniversitelerin belli bölümlerde öğrenime açık olması ve ancak bu şekilde öğrenilebilir, çalışılabilir ve araştırabilir olması öne sürülebilir.[2]
Patriklik
26 Mart 2015 tarihinde Mar Dinkha IV vefatı üzerine 18 Eylül 2015 tarihinde gerçekleştirilen Patrik seçiminin sonucunda Irak, Ürdün ve Rusya Metropoliti olan Mar Gewargis Sliwa seçilmiştir.
Kadim Doğu Kilisesi
Evanjelist Asur Kilisesi
Syro-Malabar Kilisesi
Pentekostal Asur Kilisesi
Keldani Katolik Kilisesi
Batı lehçesini kullanan Kiliseler;
Süryani Ortodoks Kilisesi
Süryani Katolik Kilisesi
Malankara Ortodoks Kilisesi
Malankara Katolik Kilisesi
Maruni Katolik Kilisesi
